Stefan Romanyk, Łyżkarz. fot. P. Hetich; nr w archiwum pl-1009-001-002-193

Łyżkarstwo

Łyżki i inne, często drobne wyroby z drewna wyrabiano w Nowicy i Przysłupiu już w XIX wieku
[1]. Aż do czasów elektryfikacji w latach 70 XX wieku, nowiccy łyżkarze używali jedynie tokarek
ręcznych. Niekwestionowanym mistrzem pracy na tokarce sznurkowej był zmarły w 2013 roku
Stefan Romanyk. Oprócz łyżek toczonych wyrabiano także łyżki strugane oraz toczono elementy różnych sprzętów i narzędzi (wrzeciona, kołowrotki) a także strugano warząchwie, czerpaki, szufelki, foremki do masła oraz narzędzia do roli. Praca łyżkarzy cieszy się umiarkowanym zainteresowaniem stowarzyszeń i organizacji zajmujących się rzemiosłem ludowym powstał wprawdzie Szlak Rzemiosła Małopolski na, którym znajduje się również Nowica i Przysłup jako ośrodki łyżkarstwa a także powstały publikacje dotyczące tego rzemiosła, jednak wymieniona działania mają charakter popularnonaukowy, kliszowy i często  ogólny. Współpracująca z Archiwum etnografka Regina Pazdur jest w trakcie  realizacji autorskiego projektu  o charakterze badawczo-dokumentacyjnym (w ramach stypendium twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego), którego rezultaty będziemy publikować na stronach Archiwum. Głównym działaniem – w ramach stypendium – będzie prowadzenie badań terenowych we wsi Nowica/Przysłup, szczegółowa dokumentacja fotograficzno-filmowa pracy łyżkarzy  oraz opracowanie
uzyskanych materiałów.  Podczas badań terenowych zebrane zostaną również informacje dotyczące biogramów i metod pracy nieżyjących łyżkarzy (np. zmarłego w 2013 roku Stefana Romanyka) oraz przekazów ustnych i rytuałów związanych z omawianym rzemiosłem.

Zapraszamy do zapoznania się z gromadzonymi archiwaliami dotyczącymi łyżkarstwa w Nowicy i Przysłupiu…

[1] S. Udziela, Ziemia łemkowska przed półwieczem: zapiski i wspomnienia z lat 1888 – 1893. Lwów 1934, s. 40

 

na zdjęciu Stefan Romanyk w trakcie ręcznego robienia łyżki, 2005 rok, fot. P. Hetich; nr ewidencyjny Pl-1009-001-002-193